به گزارش مجله شبانه باشگاه خبرنگاران، مطالعاتی که در سال‌های اخیر انجام شده گویای این واقعیت تلخ است که گفت‌و‌گو و تعامل بین اعضای خانواده به دلایل متفاوتی کمرنگ شده است. چند دهه قبل که امکانات ارتباطی مانند امروز وجود نداشت تعامل و گفت‌وگوی اعضای خانواده با یکدیگر بهترین راهگشای حل مشکلات بود. اما چرا با پیشرفت تکنولوژی این تعامل در بین اعضای خانواده کمرنگ شده است.  

دکتر علیرضا شریف‌یزدی جامعه‌شناس با برشمردن چند دلیل در این باره می‌گوید: «یکی از دلایل کاهش گفت‌و‌گو در میان خانواده‌ها افزایش زمان غیبت اعضای خانواده بخصوص زوجین در منزل است به این معنا که حضور هر یک از آن‌ها در منزل نسبت به گذشته با کاهش چشمگیری مواجه شده است و می‌توان دلایل اقتصادی را عمده‌ترین عامل در این میان دانست چراکه مشکلات اقتصادی مدیران خانواده را به سمت دو یا چند شغله بودن سوق می‌دهد.»

وی ادامه داد: «دلیل دیگر گسترش استفاده از تکنولوژی‌هایی مانند اینترنت، لپ تاپ، تبلت، تلفن همراه و وسایلی از این دست است که افراد را به لحاظ فیزیکی در منزل نگه می‌دارد، اما به لحاظ روحی و روانی در عالمی دیگر سیر می‌کنند که این معضل در میان مردان فزونی دارد، ضمن این‌که زنان نیز به واسطه پیروی از روش‌های زیبایی یا ورزش‌های مختلف برای دست پیدا کردن به تناسب اندام از لحاظ روحی و روانی همسو و هم جهت با همسران شان نیستند و مسائلی از این دست زمان با هم بودن و اصطکاک میان زن و شوهر در کانون خانواده را تحت تأثیر قرار می‌دهد.»

ë ازدواج، راه حل یا مشکل؟

این جامعه‌شناس حرکت‌های عمودی و افقی اجتماعی را یکی از دلایلی برشمرد که ازدواج‌هایی از ابعاد فرهنگی و اجتماعی متفاوتی را شکل می‌دهد. وی در این ارتباط گفت: «امروزه بیشتر جوانان به واسطه گذراندن دوره‌های کار یا تحصیل در شهر‌های مختلف ارتباطات اجتماعی بیشتری را تحربه می‌کنند و به دنبال این روابط برای ادامه زندگی و ازدواج شان تصمیم می‌گیرند، اما از آنجا که هر کدام از طرفین این ارتباط از فرهنگ و عقاید متفاوتی برخوردار هستند پس از ازدواج نیاز به صرف زمان بیشتری برای مفاهمه و گفت‌و‌گو دارند و برخلاف افرادی که از ابتدا در یک فرهنگ تنفس و زندگی کرده‌اند، مشکلات بیشتری را متحمل خواهند شد.»

همچنین مشغولیت‌های جانبی مختلفی که برای هر کدام از زوجین اتفاق می‌افتد نیز دلیل دیگر کاهش روابط زوجین به حساب می‌آید. در گذشته سلایق و علایق افراد جمعی بود اما امروزه فردیت جای آن را گرفته است، به عنوان نمونه در زندگی‌های سابق یک تلویزیون وجود داشت و همه اعضای خانواده در یک زمان معین دور آن جمع می‌شدند و  به علایق خود پاسخ می‌دادند، اما امروزه با ورود وسایل شنیداری و دیداری متعدد و مدرن به علایق و سلایق فردی اعضای یک خانواده پاسخ داده می‌شود و البته این پاسخگویی به نیاز یا علایق فرد مقابل متفاوت است و به همین ترتیب جزیره‌ای شدن ارتباطات اعضای خانواده که با ارتباطات رو در رو، مفاهمه و مکالمه نسبت معکوس دارد افزایش پیدا می‌کند.

دکتر شریفی یزدی پیدا کردن فردی به عنوان سنگ صبور خارج از حوزه زناشویی را دلیل عمده دیگری دانست که بیشتر زنان و مردان جامعه فعلی این امکان را پیدا کرده‌اند که نیازهای کلامی، درد دل و حرف‌های خود را در خارج از خانه و مکانی مثل اداره یا سازمان محل کارشان ببرند. وی افزود: «این موضوع کم کم برای آن‌ها جنبه عادت پیدا می‌کند و چنین مسائلی کمتر در محیط خانه و خانواده مطرح می‌شود.

مطالعات جامعه شناختی در حوزه خانواده گویای این واقعیت است که بالا رفتن میزان انتظارات و توقعات دلیل اثر‌گذار دیگر در کاهش عادت‌های گفت‌و‌گوی میان زوجین است، چراکه گاهی اوقات انتظارات مطرح شده در حد توان مرجع تأمین نیازهای یک خانواده نیست و با مکالمه نکردن از زیر بار گفت‌و‌گو در مورد مسائل فرار می‌کنند تا به این ترتیب نیازهای جدید در فضای خانه مطرح نشود، از این رو خودداری از مکالمه همسر خانواده، عمدی است.»

وی نداشتن مهارت گفت‌و‌گو را  عامل دیگری برای کاهش تعامل بین اعضای خانواده عنوان کرد و گفت: «در جامعه امروز افراد مجبور به تحمل فشارهای اجتماعی زیادی شده‌اند به گونه‌ای که دچار انواع استرس‌های ریز و درشت اجتماعی می‌شوند و از طرفی به دلیل نداشتن مهارت کافی برای صحبت کردن، گفت‌و‌گو هایشان به سرعت به تنش و بحث منجر می‌شود و زن و شوهر آرام آرام یاد می‌گیرند بهترین کار این است که گفت‌و‌گو نداشته باشند، چراکه در همه حال پایان گفت‌و‌گو هایشان به مشاجره ختم می‌شود بنابراین صحبت کردن را مساوی با جنگ و تنش تلقی می‌کنند و از اختصاص دادن زمانی برای گفت‌و‌گوی با هم، طفره می‌روند.

نداشتن مهارت گفت‌و‌گو ضعفی است که از دوران کودکی افراد نشأت می‌گیرد چراکه معمولاً والدین در آموختن مهارت گوش دادن به کودکان کوتاهی می‌کنند یا این‌که به حرف‌های کودکان گوش نمی‌سپارند به همین دلیل این ضعف تا دوران بزرگسالی افراد با آن‌ها همراه بوده و به این مهارت تجهیز نمی‌شوند و در مواقع گفت‌و‌گو شاید فرد مقابل تصور کند به حرف‌هایش گوش داده می‌شود در حالی که چنین نیست و او در ذهن خود تنها به دنبال پاسخی می‌گردد تا به این واسطه فرد را از میدان گفت‌و‌گو به در کند.»

این جامعه‌شناس با اشاره به این‌که جبر و فشار اجتماعی مانع از جدا شدن رسمی افراد از یکدیگر می‌شود افزود: پدیده طلاق هنوز هم در جامعه زشت و پذیرفته نشده است و زن و شوهر به دلیل نپذیرفتن انگ‌های مختلف حاضر به ادامه زندگی مشترکشان می‌شوند در حالی که هیچ درک و فهم مشترکی میان آن‌ها وجود ندارد.

ë راهکارهایی برای افزایش تعامل

دکتر شریفی یزدی با اشاره به این‌که برای پایان دادن به کم شدن عادت گفت‌و‌گو در میان اعضای خانواده بخصوص زن و شوهر باید راهکارهایی را در پیش گرفت، گفت: «نخستن راه حل، آموزش مهارت برقراری ارتباط با دیگران است. بر این اساس زن و شوهر باید یاد بگیرند اگر قرار است به منظور انتقاد کردن با یکدیگر گفت‌و‌گو کنند تنها به موضوع مورد انتقاد اشاره و تمرکز داشته باشند و گذشته و تاریخ زندگی و مشکلاتی که در این مسیر وجود داشته را به میان نکشند، نکته مهم و مورد توجه دیگر این است که انتقاد و نارضایتی‌ها را به موضوع مورد بحث نسبت دهند، نه فرد مقابل. به عنوان مثال برای انتقاد از رفتار یکدیگر با این ادبیات صحبت کنند که رفتارت نشانه ضعیف بودن احساس مسئولیت‌ات بود تا به این ترتیب فرد مقابل موضوع را راحت‌تر بپذیرد.»

وی ادامه داد: «علاوه بر این نباید از واژه‌های کامل استفاده شود. واژه‌هایی مثل هرگز،‌ همیشه به‌طور کل، کاملاً که جنبه تعمیم دارند ارتباطات کلامی را تخریب می‌کنند برای نمونه وقتی یک زن به دلیل  ناراحت بودن از همسرش در رابطه با یک موضوع خاص به او می‌گوید همیشه بی‌محبت بودی غافل از این است که با این ادبیات دست به تخریب ارتباطات کلامی میان خودشان زده است ضمن این‌که باید از یک رفتار و در زمان محدود انتقاد شود.

زن و شوهر به عنوان مدیران داخلی و خارجی خانه باید گفت‌و‌گو هایشان در مورد مسائل مختلف را مدیریت و البته اولویت بندی کنند، اما لازم است به این نکته توجه داشت که مهم‌ترین گفت‌و‌گوی میان زن و شوهر باید در مورد مسائل عاطفی باشد و  در کمال صداقت دوست داشتن شان را به یکدیگر ابراز کنند، پس از مفاهمه در بعد عاطفی، نیاز است مشکلات شان را بر حسب اورژانسی بودن برای هم مطرح کنند تا از این طریق میزان گفت‌و‌گو با یکدیگر را افزایش دهند. پارازیت‌های مزاحمی مثل رادیو، تلویزیون، کامپیوتر  و تکنولوژی‌های امروزی را طی  مدت زمان گفت‌و‌گوی با هم کنار بگذارند و تمانم تمرکز و حواس‌شان را در اختیار یکدیگر بگذارند.

ساده‌ترین راه برای گفت‌و‌گوی زن و شوهر، صحبت کردن در مورد مسائل روزانه است، چراکه اگر این نوع گفت‌و‌گو در زمان محدود انجام شود شرایط صحبت کردن در مورد سایر مسائل فراهم و به مرور زمان به یک عادت تبدیل می‌شود و فرزندان هم می‌آموزند در مورد اتفاقات روزمره برای والدین شان توضیح دهند و آن‌ها را نسبت به اتفاقات طول روز آگاه کنند.»